Andrzej Panufnik

Andrzej Panufnik urodził się w Warszawie, w rodzinie o muzycznych tradycjach – matka kompozytora była skrzypaczka, ojciec – cenionym lutnikiem. Jeszcze przed wybuchem wojny odebrał staranne wykształcenie muzyczne, studiując w warszawskim Konserwatorium Muzycznym kompozycje (K. Sikorski) i dyrygenturę (W. Bierdiajew). Studia dyrygenckie pogłębiał w Wiedniu u Felixa von Weingartnera oraz w Paryzu u Philippe’a Gauberta. W latach trzydziestych powstały pierwsze kompozycje Panufnika, z których obecnie znane jest Trio fortepianowe (1934), zrekonstruowane przez kompozytora po wojnie (wszystkie jego utwory napisane przed 1944 rokiem spłonęły podczas Powstania Warszawskiego). Lata okupacji spędził w Warszawie, biorąc udział w ówczesnym życiu koncertowym, m.in. występował w duecie fortepianowym z Witoldem Lutosławskim, grając w kawiarniach artystycznych. W walkę z okupantem włączył się, pisząc – podobnie jak inni kompozytorzy w tym czasie (Lutosławski, Ekier) – Pieśni walki podziemnej, w tym popularne do dzisiaj Warszawskie dzieci. Pod koniec lat czterdziestych Andrzej Panufnik wysunął się na czoło najbardziej awangardowych polskich kompozytorów, a jego utwory – Kołysanka na 29 instrumentów smyczkowych i 2 harfy czy Nokturn na orkiestrę – są świadectwem najwcześniejszych w tym czasie w Polsce poszukiwań sonorystycznych. Zyskał wówczas pozycje czołowego kompozytora i dyrygenta Polski Ludowej, otrzymując kilka nagród państwowych i kompozytorskich – m.in. za Nokturn (1947), Sinfonia rustica (1948) i Uwerture bohaterska (1951). Mimo tych zaszczytów – czując się coraz bardziej ograniczany w swej kompozytorskiej i obywatelskiej wolności – zdecydował się na nielegalne opuszczenie komunistycznej Polski i w 1954 roku wyjechał do Anglii. Od tego czasu aż do 1977 roku w Polsce obowiązywał polityczny zakaz wykonywania jego utworów, a nawet wymieniania jego nazwiska w prasie. Po osiedleniu się w Wielkiej Brytanii Andrzej Panufnik przyjął posadą dyrektora muzycznego City of Birmingham Symphony Orchestra (1957-59), aby po 1959 roku poświęcić się wyłącznie komponowaniu. Od roku 1963, kiedy to napisana przez niego na zamówienie Fundacji Kościuszkowskiej Sinfonia Sacra (poświecona Millennium Polski, a wykorzystująca w swej warstwie muzycznej melodie Bogurodzicy) zdobyła pierwszą nagrodę na Konkursie Księcia Rainiera w Monaco, Panufnik stopniowo zdobywał coraz większe uznanie w brytyjskim i międzynarodowym świecie muzycznym. Większość jego utworów powstała na zamówienie wybitnych osób i instytucji w Anglii i USA, m.in.: Triangles (zam. Telewizji BBC), Sinfonia votiva (zam. Boston Symphony Orchestra), X Symfonia (zam. Chicago Symphony Orchestra), Arbor cosmica (zam. Fundacji Kusewickich), Koncert skrzypcowy (zam. Y. Menuhina), Koncert wiolonczelowy (zam. M. Rostropowicza) i inne. Utwory kompozytora wykonywali i nagrywali artysci o swiatowej slawie, jak Leopold Stokowski, Seiji Ozawa, Georg Solti, Yehudi Menuhin, John Ogdon, czy London Symphony Orchestra (z którą kompozytor współpracował przez ponad dwadzieścia lat). Za zasługi dla kultury brytyjskiej został przez królową angielską Elżbietę II uhonorowany tytułem szlacheckim „Sir” (1stycznia 1991). Zmarł w Twickenham pod Londynem, gdzie mieszkał od 1963 roku wraz z żoną Camillą Jessel i dwojgiem dzieci – corka Roxanna (ur. 1968) i synem Jeremy’m (ur. 1969). Przez Rząd Polski został pośmiertnie odznaczony orderem Polonia Restituta. W dorobku kompozytorskim Andrzeja Panufnika zdecydowanie przeważa symfonika. Jest on autorem 10 symfonii, dwóch uwertur (Tragicznej i Bohaterskiej), utworów na orkiestrę symfoniczną i kameralną (Landscape, Muzyka jesieni, Concerto festivo, Arbor cosmica i inne) oraz 4 koncertów solowych – fortepianowego, skrzypcowego, fagotowego i wiolonczelowego. Ponadto katalog dziel kompozytora obejmuje utwory na fortepian solo,  na zespoły kameralne (w tym 3 kwartety smyczkowe), a także kompozycje wokalno-instrumentalne (m.in. kantata Universal Prayer).

Skip to content