Poznań jest miastem tętniącym kulturą i sztuką. Międzynarodowe festiwale, konkursy, instytucje kulturalne o wieloletniej tradycji i szeroko zakrojonej działalności – wszystko to sprawia, że stolica wielkopolski inspiruje i przyciąga miłośników sztuki, w tym również melomanów. Od ponad stu lat w ten barwny krajobraz tworzenia i propagowania kultury wpisuje się Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu.

Gdy 16 października 1920 roku uroczyście zainaugurowano działalność uczelni, nazwano ją wówczas Państwową Akademią i Szkołą Muzyczną, a jej pierwszym dyrektorem został Henryk Opieński. Strukturę organizacyjną i programową oparto wówczas na założeniach paryskiej Schola Cantorum i praskiego Konserwatorium Muzycznego, uruchomiono klasy teorii, śpiewu, instrumentów smyczkowych, dętych, fortepianu oraz – w ramach kursu wyższego – Wydziały: Dramatyczny, Operowy i Muzyki Kościelnej. Niedostateczna liczba szkół szczebli podstawowego i średniego wpłynęła na fakt, że nauczaniem objęto w Państwowej Akademii wszystkie grupy wiekowe (dwuletni kurs nauczania wstępnego, czteroletni kurs licealny i trzyletni kurs akademicki).

Przez dziesięciolecia instytucja zmieniała swe oblicze. W roku 1922 roku ze względu na zarządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przekształcono ją w Państwowe Konserwatorium Muzyczne, likwidując niektóre klasy i ograniczając tym samym możliwość przygotowania i pozyskania kandydatów na studia. Doprowadziło to do odebrania Konserwatorium uprawnień akademickich, mimo powołania w 1923 roku Wydziału Pedagogicznego. Kolejne lata przyniosły ogólnopolską dyskusję na temat ustroju szkolnictwa muzycznego, nie wypracowano jednak koncepcji organizacyjnej i programowej, pozostawiając decyzje dotyczące funkcjonowania uczelni i szkół ich dyrektorom. Od 1934 roku władze centralne podjęły starania zmierzające do akademizacji konserwatoriów. Przywrócenie praw akademickich miało nastąpić 1 stycznia 1940 roku, niestety wybuch drugiej wojny światowej przesunął realizację tych założeń o prawie piętnaście lat.

Okres poprzedzający wojnę, ze względu na brak odpowiednich decyzji władz centralnych, był czasem, w którym poznańskie konserwatorium dokonywało zmian organizacyjnych i programowych we własnym zakresie. W roku 1935 wprowadzono strukturę wydziałową, która – zmieniając przez lata swój kształt – obowiązuje do dziś. Powołano sześć Wydziałów: I – Teorii Specjalnej i Kompozycji, II – Dyrygentury, III – Fortepianu, Organów, IV – Śpiewu Solowego, V – Instrumentów Orkiestrowych, VI – Kształcenia Nauczycieli. W 1939 roku utworzono klasę operową, która wraz z istniejącą już klasą wokalną weszła w skład Wydziału Śpiewu Solowego, co zamknęło tym samym przekształcenia uczelni z okresu międzywojennego. 

Po zakończeniu drugiej wojny światowej konserwatorium wznowiło działalność w 1945 roku, proponując kształcenie na czterech Wydziałach: I – Teorii Specjalnej i Kompozycji, II – Instrumentalnym, III – Wokalnym, IV – Pedagogicznym; rok później w ramach Wydziału I uruchomiono sekcję dyrygentury. 

W roku 1947 nastąpiło przemianowanie uczelni na Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną, następnie (1951) przyłączono do niej Państwową Wyższą Szkołę Operową. W 1964 roku Wydział IV przemianowano na Wydział Wychowania Muzycznego, który blisko dwadzieścia lat później poszerzono o specjalność rytmika. Kontynuowano również rozwój Wydziału II poprzez uruchamianie kolejnych klas instrumentalnych: akordeonu (1973), gitary (1976), saksofonu (2002 – po wieloletniej przerwie) oraz jedynych w polskich uczelniach muzycznych kierunkowych studiów z zakresu lutnictwa artystycznego (1978). Zaszły też zmiany w strukturze wydziałów – w 1984 roku III przekształcono w Wydział Wokalno-Aktorski, a IV najpierw (1998) w Wydział Dyrygentury Chóralnej, Edukacji Muzycznej i Rytmiki, a następnie (2001) w Wydział Dyrygentury Chóralnej, Edukacji Muzycznej i Muzyki Kościelnej, przenosząc specjalność rytmika do struktur Wydziału I. W latach 1961-2010 funkcjonowała również Filia uczelni w Szczecinie.

Proces dydaktyczny obowiązujący w uczelni zawsze był oparty na strukturze wydziałowej – obecnie tradycja ta jest kontynuowana, ponadto powołano jednak instytuty odpowiadające kierunkom kształcenia.

24 listopada 1980 roku uchwałą Senatu uczelni nadano imię Ignacego Jana Paderewskiego, a rok później (1 grudnia 1981 roku) – zgodnie z rozporządzeniem Rady Państwa – Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna została przemianowana na Akademię Muzyczną im. I. J. Paderewskiego.

W ciągu stu lat kształt zmieniała także siedziba poznańskiej uczelni muzycznej – budynek przy ulicy Święty Marcin 87 wraz z uruchamianiem kolejnych kierunków kształcenia i wzrastającą liczbą studentów nie zaspokajał potrzeb lokalowych. Podjęto decyzję o jego rozbudowie: w latach 1994-1997 powstało nowe skrzydło budynku, a w roku 2000 został oddany do użytku cały obiekt – nowoczesny, a jednocześnie nawiązujący w kształcie do bryły starego skrzydła. Całość dopełniła oddana do użytku w 2006 roku, mieszcząca blisko 500 słuchaczy Aula Nova – nowe muzyczne serce Poznania. 

Poznańska uczelnia muzyczna to jednak przede wszystkim ludzie – pasjonaci muzyki, Mistrzowie i Uczniowie. Poczet jej rektorów tworzą wybitni artyści: skrzypek Zdzisław Jahnke, muzykolog Zygmunt Sitowski, pianista Wacław Lewandowski, chórmistrz Edmund Maćkowiak, muzykolog i dyrygent Stefan Stuligrosz, pianista Waldemar Andrzejewski, chórmistrz Stanisław Kulczyński, oboista Mieczysław Koczorowski, wiolonczelista Stanisław Pokorski, pianista Bogumił Nowicki. Następnie funkcję tę sprawowała przez dwie kadencje teoretyk muzyki Halina Lorkowska, a od roku 2020 rektorem jest Hanna Kostrzewska, reprezentująca tę samą dyscyplinę artystyczną.

Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego nadała tytuły doktorów honorowych dwóm znakomitym dyrygentom o sławie międzynarodowej: Janowi Krenzowi (2000) i Stefanowi Stuligroszowi (2002), cenionej skrzypaczce Jadwidze Kaliszewskiej (2007), znakomitemu śpiewakowi Wiesławowi Ochmanowi (2010), wybitnemu kompozytorowi Andrzejowi Koszewskiemu (2013) oraz Stefanowi Kamasie (2020), światowej sławy soliście i kameraliście, nestorowi polskich altowiolistów.

W ciągu ponad stu lat istnienia uczelni jej grono pedagogiczne tworzyły i nadal tworzą niekwestionowane autorytety muzyczne. Zaangażowanie pedagogów w pracę ze studentami przynosiło i wciąż przynosi znakomite prezentacje konkursowe, laury na wielu międzynarodowych wydarzeniach, uznanie publiczności i kolejne pokolenia oddanych nauczycieli. O poziomie kształcenia świadczą główne nagrody zdobywane przez studentów i młodych pracowników Akademii na prestiżowych konkursach muzycznych organizowanych w takich centrach kulturalnych, jak m.in.: Barcelona, Darmstadt, Hamburg, Kolonia, Lubeka, Mediolan, Moskwa, Paryż, Salzburg, Sankt Petersburg, Tokio, Turyn, Wiedeń.

Prężnie działa wymiana międzynarodowa w ramach programu Erasmus – obecnie uczelnia współpracuje z 120 uczelniami z 28 krajów, czego efektem są m.in. coroczne wyjazdy na studia i praktyki około 30 naszych studentów oraz gościnne wykłady i warsztaty tyluż zagranicznych pedagogów w poznańskiej Akademii. Ponadto od 2009 roku uczelnia współpracuje z Youhao Jilian International Culture Exchange Center – agencją z siedzibą w Pekinie, dzięki czemu grono naszych studentów corocznie zasila kilkunastu studentów z Chin, podejmujących naukę na wszystkich wydziałach Akademii.

Owocem współpracy Mistrz – Uczeń jest również, a może przede wszystkim, codzienne życie Akademii – każdego dnia zapraszamy poznaniaków w progi sal koncertowych, by z radością dzielić się efektami naszych starań. Bogatą ofertę działań artystycznych i naukowych wypełniają koncerty, audycje, spektakle, wykłady i warsztaty, uczelnia jest również organizatorem szeregu ważnych konkursów o zasięgu ogólnopolskim, takich jak: Konkurs Altówkowy im. Jana Rakowskiego, Konkurs Dyrygentów Chóralnych im. prof. Stanisława Kulczyńskiego, Konkurs Kontrabasowy im. Adama Bronisława Ciechańskiego, Konkurs Lutniczy im. Włodzimierza Kamińskiego, Konkurs Skrzypcowy im. Zdzisława Jahnkego, Konkurs Wiolonczelowy im. Dezyderiusza Danczowskiego, Konkurs dla Młodych Skrzypków im. Eugenii Umińskiej, Konkurs Organowy „Romuald Sroczyński in Memoriam” oraz Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny „Halina Czerny-Stefańska in Memoriam”. Do tej listy dołączyło w 2018 roku Grand Prix Polskiej Chóralistyki im. Stefana Stuligrosza, wpisując się jednocześnie w obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.

Od ponad stu lat poznańska Akademia stanowi jeden z najważniejszych i najjaśniejszych punktów na kulturalnej mapie miasta, a każdy z dni jej pedagogów i studentów wypełnia to, co dla całej społeczności uczelni niezmiennie stanowi pasję, miłość i życie – muzyka.

Tekst: Małgorzata Pawłowska